Ερευνητικές κατευθύνσεις
Σάμης Ταμπώχ: Vérités III {2003), κολάζ σε καμβά
Το αρχείο των αφηγήσεων, στο οποίο παραπέμπει η βάση δεδομένων που κατασκευάσαμε, μπορεί να υποστηρίξει την έρευνα προς διαφορετικές κατευθύνσεις οι οποίες δεν αλληλο-αποκλείονται. Οι διαφορετικές οπτικές γωνίες των μαρτυριών, τα ζητήματα που εγείρουν και οι λεπτομέρειες που αναφέρουν, μπορούν να οδηγήσουν στη σύνθεση ιστορικών αφηγήσεων που χωρίς να υποτιμούν την ανάγκη της ακρίβειας, ενσωματώνουν τα πολλαπλά επίπεδα της πραγματικότητας, αναγνωρίζοντας και τις μεταξύ τους σχέσεις. Η ιστορική σύνθεση που εστιάζει στις μαρτυρίες καλείται να αναμετρηθεί με το τραύμα του μάρτυρα, να ζυγιάσει τις στερεοτυπικές αναφορές που προκύπτουν από τις εκ των υστέρων μνημονικές επεξεργασίες ή τις επιρροές της τέχνης και να στοχαστεί γύρω από ζητήματα διαμόρφωσης συλλογικών ταυτοτήτων. Το πλήθος των μαρτυριών προσφέρει τη δυνατότητα να διεξαχθούν έρευνες διαφορετικής κλίμακας: μακροσκοπικά και με στατιστικές μέριμνες ή επιλέγοντας μικρότερα «δείγματα», με προσεγγίσεις που υπακούν στο μεθοδολογικό πρότυπο «ιστοριών ζωής» και στην πυκνότητα των μικρο-ιστορικών περιγραφών, ή πάλι συνδυάζοντας τις παραπάνω επιλογές.
Το γεγονός ότι οι περισσότερες μαρτυρίες απέχουν χρονικά από την εποχή του πολέμου δεν τις καθιστά λιγότερο αξιόπιστες (βλ. κείμενο περί μαρτυρίας). Τουναντίον, προκαλεί νέα ερωτήματα σε ένα χρονικό εύρος που εκτείνεται από την προπολεμική εμπειρία στην μεταπολεμική ανασυγκρότηση, ερωτήματα που εγείρουν ζητήματα συνεχειών, μετασχηματισμών και τομών. Οι έλληνες Εβραίοι επιζώντες μιλούν είτε έχοντας επιστρέψει στον γενέθλιο τόπο είτε από μια καινούρια πατρίδα. Καταγωγή, κοινωνική τάξη, φύλο, οικογενειακές συνθήκες, πολιτικές επιλογές, συγκυρία αλλά και τυχαιότητες φτιάχνουν την ιστορία των ελλήνων εβραίων στην οποία διαφαίνεται η κοινή αλλά και η ιδιαίτερη μοίρα τους με τους Εβραίους της Ευρώπης.
Η ερευνητική ομάδα παρουσιάζει τις δικές της πρώτες απόπειρες επεξεργασίας αυτού του πλούσιου υλικού. Απέναντι στην ισοπεδωτική ρητορική μιας παραδειγματικής αφήγησης το αρχείο μας προκαλεί να σταθούμε σε πολλές ζωές και σε πολλές ιστορίες. Και αυτό χωρίς να θυσιάζουμε την σαφήνεια, την ακρίβεια και την ανάγκη ιστορικής ερμηνείας.
Γνωρίζουμε ότι η τεχνική δομή ενός αρχείου καθορίζει εν μέρει και τη δομή του περιεχομένου του, των αφηγήσεων των επιζώντων στην περίπτωσή μας, στη σχέση τους με το μέλλον, αφού δεν ζούμε πια με τον ίδιο τρόπο αυτό που έχει ήδη αρχειοθετηθεί. Θα θέλαμε να προκαλέσουμε μια ιστορία του Ολοκαυτώματος των ελλήνων Εβραίων που ολοκληρώνεται ενσωματώνοντας την οπτική των ίδιων των θυμάτων, μια ιστορία που με όλες και παρ’ όλες τις εξηγήσεις και απαντήσεις της, δεν εξημερώνει το παρελθόν σε μια αρεστή ερμηνεία αλλά αφήνει στον αναγνώστη μια στοχαστική απορία.
